Resultaatfinanciering, hoe doe je dat? Leer van de BOF case study!

Jacoline Plomp en Tim de Wilde zijn binnen Avance de experts op het gebied van resultaatfinanciering. In opdracht van de European Investment Advisory Hub (EIAH) schreven zij een – net gepubliceerde – case study over de ervaringen bij een bijzonder Nederlands fonds, namelijk het Brabant Outcomes Fund. In dit blog ga ik met hen in gesprek over het belang van de studie, de grootste lessen die zij leerden en over advies dat zij hebben voor partijen die zelf aan de slag willen met resultaatfinanciering.

Wat is resultaatfinanciering precies?
Tim: De kern van resultaatfinanciering is dat er achteraf betaald wordt op basis van een vooraf afgesproken, maatschappelijke impact (of: niet financiële uitkomsten). Het wordt bijvoorbeeld gebruikt door overheden, gemeentes of provincies, die met uitvoerende organisaties een resultaatcontract afsluiten voor specifieke diensten. Een vaak voorkomende vorm – en die in het Brabant Outcomes Fund centraal staat – is een ‘Social Impact Bond’ (SIB). Hierbij is er sprake van een afspraak tussen drie partijen: overheid, uitvoerder en investeerders. De investeerders verlenen werkkapitaal voor een uitvoerder om aan de slag te gaan en zodra de resultaten zijn behaald, betaalt de overheid de investeerder terug. De investeerder neemt daarmee het financiële risico over van de overheid, en wordt hiervoor meestal beloond met een rendement.

Jacoline: Interessant is dat het financieren op basis van behaalde resultaten eigenlijk automatisch betekent dat er veel minder specifiek afgesproken wordt waarmee die resultaten worden behaald. Niet wat een organisatie doet, maar wat zij bereikt staat centraal in de afspraak tussen uitvoerder en financier(s). Dit biedt organisaties ruimte om te innoveren en verlaagt de risico’s voor financiers.
Voor een uitgebreidere uitleg over dit onderwerp verwijzen we je door naar Jacoline’s blog dat zij eerder schreef.

Waarom is het belangrijk om hiermee bezig te zijn?
Jacoline: Je ziet dat allerlei organisaties nieuwe, innovatieve interventies bedenken om maatschappelijke problemen aan te pakken. Denk bijvoorbeeld aan arbeidsparticipatie – op welke manieren kunnen we ervoor zorgen dat mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan een baan komen? Innovatie kan goed zijn, maar regelmatig worden nieuwe interventies als risicovol beschouwd. En dit maakt het krijgen van financiering voor dergelijke interventies lastig. Door samen met investeerders risico’s af te dekken kan de overheid haar publieke middelen innovatiever inzetten. Ondertussen kunnen de uitvoerders doen waar zij goed in zijn: inspelen op de situatie, bijsturen waar nodig en hun interventie steeds beter maken. Zodra een aanpak al bewezen en uitgekristalliseerd is, is resultaatfinanciering niet meer nodig en kan de overheid direct financieren (zoals aanbesteden of subsidiëren). Kortom: met resultaatfinanciering is er ruimte voor nieuwe invalshoeken en vrijheid.

Tim: Deze vrijheid kan ook best spannend gevonden worden – zowel voor investeerders die vaak het meest financiële risico dragen, als voor de overheid die heel erg gewend is om te sturen op het type interventie en op afspraken over specifieke activiteiten. Het is goed om te weten dat dit instrument zich ook juist goed leent voor tussentijdse afspraken – zo blijf je met elkaar in gesprek, je kunt uitbetalen in tranches en tussentijds bijsturen.

Een SIB biedt zo een nieuw speelveld: overheden, investeerders en uitvoerders werken samen. En de gesprekken onderling leveren ook weer nieuwe inzichten en oplossingen op om meer positieve impact te behalen!

BOF heeft hier dus op in gezet en daar hebben jullie nu een case study over geschreven. Waarom moeten mensen dit lezen?
Jacoline: De casus van de BOF is interessant omdat dit een manier is geweest van resultaatfinanciering die erg gericht was op het creëren van meervoudige waarden en waarbij echt ruimte is gemaakt om samen te leren en samen te werken. BOF zette in op het oplossen van integrale en complexe problemen. Neem weer het voorbeeld van personen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Het kan lastig zijn mensen snel aan een baan te helpen, maar er zijn ook tussenstappen om daar te komen, zoals iemand helpen met professionele vaardigheden of iemand het zelfvertrouwen laten herwinnen. Bij de resultaatcontracten in het BOF werden deze tussenstappen ook gedefinieerd en beloond (opgenomen als resultaat in het contract), omdat we ervan overtuigd zijn dat dit belangrijke onderdelen zijn om dit maatschappelijke probleem op te lossen. Een ander voorbeeld is dat er een contract is afgesloten waarin zowel resultaten op dierenwelzijn werden beloond als ook zelfontwikkeling bij mensen. People en planet in één contract – echt een integrale aanpak. Dat is niet heel gebruikelijk in resultaatfinanciering, maar in deze case study kun je lezen hoe dat werkt.

Tim: Organisaties die zich alleen richten op zo veel mogelijk mensen zo snel mogelijk aan het werk helpen, focussen zich al snel op de makkelijkst plaatsbare mensen, en hebben lang niet altijd oog voor specifieke wensen en talenten van deelnemers. Op deze manier vallen mensen buiten de boot, en is de gevonden oplossing vaak niet voor de lange termijn. Door ook deze tussenstappen op te nemen in een resultaatcontract kunnen organisaties zich richten op mensen in moeilijkere situaties en echt focussen op de duurzame ontwikkeling van mensen.

Wat is jullie grootste les uit de case study?
Jacoline: Voor al onze lessen moet je vooral de case study zelf lezen, maar een les die belangrijk is voor mensen die dit willen proberen is dat het opzetten van zo’n resultaatfinancieringsproces best een complexe (en dus dure) aangelegenheid kan zijn. Betrokken partijen hebben veel tijd moeten investeren om dit neer te zetten. Het vergt intern veel nieuwe kennis en vaardigheden. Maar daarom denk ik dat het zo goed is dat deze case study nu staat: iedereen die hiermee aan de slag wil gaan kan zo veel leren van dit proces. Mijn advies is dan ook: doe er je voordeel mee dat we dit werk voor je hebben gedaan. Het klinkt allemaal misschien erg ingewikkeld, maar uiteindelijk zijn het maar zes stappen! Deze formuleren we ook in de studie.

Een mooi advies. Tim, heb je daar nog iets aan toe te voegen?
Tim: Begin klein, experimenteer en zorg dat je scherp hebt welk maatschappelijk probleem je met resultaatfinanciering wilt oplossen. In BOF werd een vrij breed probleem gekozen, mijn advies zou zijn om bij voorkeur echt een focus te kiezen. Bijvoorbeeld op een thema of je te focussen op een geografisch gebied waar je verandering wilt bewerkstellingen – dat laatste doet de gemeente Leeuwarden bijvoorbeeld. Als je in het klein het wiel hebt uitgevonden, is het makkelijker dat breder door te vertalen.

Jacoline: Ja, en ga met elkaar in gesprek. Zoek de dialoog op tussen overheden en gemeente, ga bijvoorbeeld in gesprek met Noord-Brabant of ons als je nog met vragen zit na de case study. Het is een leerschool en we kunnen elkaar echt verder helpen – dit gebeurt dan ook in heel Europa. Zo krijgt resultaatfinanciering steeds meer draagvlak!

Hopelijk ben je nu ook enthousiast geworden om meer over resultaatfinanciering te leren! Tim en Jacoline staan altijd open voor een gesprek over dit onderwerp. Je kunt ze mailen door op hun namen te klikken. Meer vragen over BOF specifiek? Ga dan in gesprek met Astrid Kaag.

De case study kun je ook via onze website lezen.